Sabtu, 30 Oktober 2010 | By: afriendinbali

Guna ri Awak

Satwam, rajas, tamas sané lumrah kaucap Trigunatattwa, madaging 3 guna sané utama, manut pawarah Samkhya-darshana. Kasujatiané, akéh guna sané wénten ri awak manusa. Luiripun makudang-kudang guna sané ngranayang manusia pateh sakadi déwa, pisaca, détya, widyadara, raksasa, soroh buron, miwah sané tiosan.
Akuda akéhné guna punika ten prasida kauningang, santukan durung wénten para wikan utawi anak cucud sané meték samian guna punika. Minab pateh sakadi wilangan bintang ring langit akéhné, utawi sakadi pikeneh manusa akéhné. Asapunika sané prasidda kauningin saking tattwa, darshana, miwah pawarah agama sané siosan.
Ring sasuratan Sastra Kawi, wénten raris ucap sakadi puniki: guna ri awak. Ucap punika sering kapanggihin ring selagan kruna muah lengkara sabilang nuluh pamargin crita. Raris wénten pitakén titiang néwék, napi pateh trigunatattwa punika sareng guna ri awak?
Santukan titiang “majalan” padidi nuluh embahan crita, laut padidian titiang mapineh-pineh lan manginget-nginget. Ring daging papineh titiang nénten wénten sari, wantah ampas, sakadi ring sor puniki.
Manut ring tattwanipun, trigunatattwa lan guna ri awak kocap pateh, santukan samian daging trigunatattwa punika wénten ring awak manusa, inggih punika guna sané ring pakraman kabaos becik miwah guna sané kasengguh kaon. Guna sané becik, ri kala sampun tumuwuh ngranayang manusa madué prabhawa sakadi déwa. Guna sané kaon, ri kala sampun mentik ngranayang manusa mabikas sakadi bhuta, raksasa, buron, miwah sané kapetengan siosan. Becik utawi kaon wantah baos pakraman. Ring tattwa ten wénten becik utawi kaon.
Sakéwanten manut ring genah (bahasa Indonesia: konteks) baos guna ri awak punika ring sajeroning sastra, tur manut taler ring pangresep titiang newek, nénten pateh guna ri awak punika sareng trigunatattwa. Sané kaucap guna ri awak wantah guna sané becik, sané pacang ngranayang manusa dados manusa, manusa dados déwa. Guna sané kaon utawi iwang, nénten malih kasengguh guna ri awak.
Ring Kakawin Sumanasantaka (‘pejah masarana sekar Sumanasa’) kaucap guna ri awak punika sakadi sanjata pinih luih. Kasiddhianipun luihan saking sarwa sanjata. Mpu Monaguna sané ngardi kakawin Sumanasantaka mawarah-warah mangda guna ri awak punika sumeken kauningin.
Guna ri awak mapaiketan sareng geginan sadina-dina. Saking guna ri awak manusa prasida molihang geginan. Saking geginan punika, gunanipuné ngageng-agengan. Guna lan gina sané adung punika kaucap swadharma. Yen sampun manut ring swadharma (guna lawan gina), taksu punika nenten joh. Swadharma sané ngranayang manusa kabaos mataksu. Ten wénten taksu yén ten adung geginan lawan gegunan. Taksu punika boya tios wantah guna mawerdi-werdi.
Sasuratan puniki boya sari-sari, sakadi atur titiang ring ajeng wantah ampas. Nénten purun titiang ngaturang ampas ring palungguh ida dané sané ngwacén. Réh punika, huwus ngwacén rarisang kutang. Sira uning ampas sané kakutang benjangan, sué ning asué, mentik dados lumut-lumut.
IBM Dharma Palguna

0 komentar:

Posting Komentar